Sinop Nükleer Güç Santrali için verilen ÇED Olumlu kararı iptali davası 28-29 Mart tarihlerinde, iki farklı oturum halinde Samsun’da görüldü. TEMA Vakfı, 1/100.000 ölçekli Etraf Sistemi Planı ve 1/25.000 ölçekli Sinop Merkez İlçe Planlama Alt Bölgesi Etraf Sistemi Planı’nda “orman” olarak belirlenmiş bir toprağa nükleer santral yapılmak istendiğini, planların karar kısımlarında nükleer santral üretimine dair rastgele bir not bulunmadığını ve bu nedenle Etraf Nizamı planlarına uygun olmadığını tekrarladı.
2013 yılında Japonya ve Türkiye hükümetlerinin imzaladığı iş birliği mutabakatı sonucunda Sinop İnceburun mevkiinde Nükleer Güç Santrali projesinin gerçekleştirilmesi için gerekli müracaatlar yapılmıştı. Japon hükümetinin tek taraflı olarak antlaşmadan çekilmesine karşın çevresel tesir kıymetlendirme başvurusu sonlandırılmamış ve 11 Eylül 2020 tarihinde Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından ÇED Olumlu kararı verilmişti. Bu karara itiraz eden TEMA Vakfı, TTB, TMMOB, KESK ve daha birçok sivil toplum örgütü ve yurttaşın davacı olduğu belgeler 28 ve 29 Mart tarihlerinde Samsun Bölge Yönetim Mahkemesi’nde görüldü. Birinci gün duruşması yapılan belgelerde davacı taraf vekilleri ve yetkilileri, ÇED olumlu kararının iptaline ait istemlerini yineleyerek ayrıntılı iptal münasebetlerini mahkeme heyetine sundu.
“Yaşamak İstiyorsan Sana Hayat Verenleri Yaşatacaksın!”
TEMA Vakfı İdare Şurası Lideri Deniz Ataç, davaya ait olarak yapılan basın açıklamasında, merhum Hayrettin Karaca’nın “Yaşamak istiyorsan sana ömür verenleri yaşatacaksın” kelamını vurguladı.
Duruşmanın ikinci gününde ise, TEMA Vakfı’nın Vekili, yapılan yargılamanın 11 Eylül 2020 tarihinde verilmiş ÇED olumlu kararına ait olduğunu, davalı tarafın bu tarihten sonra yaptığı işlerin bu davada husus edilemeyeceğini hatırlatarak beyanına başladı. Mevzuya ait itirazları açıklamasının akabinde, davanın tarihi değeri olan bir belge olduğunu ve tarihin asla unutmayacağını tabir etti.
Duruşmadaki beyanında ÇED mevzuatındaki eksiklikleri vurgulayan Deniz Ataç ise, son 6 ayda maden atık barajlarında yaşanan kazalara değinerek nükleer santraller için tehlikenin çok daha büyük olduğunu söyledi. ÇED belgesinde bina imal yönetmeliğinin temel alındığını hatırlatarak, “Hem lokal hem de global riskler dikkate alındığında, Çernobil’de ve Fukusima’da yaşanmış felaket gözümüzün önündeyken nükleer santrallerden vazgeçilmesi gerekiyor. Bina yapar üzere nükleer tesis yapılmamalı” diyerek ÇED olumlu kararının iptal edilmesi talebini yineledi. Ataç, “TEMA Vakfı olarak güç eldesinde; ekosistem üzerindeki baskıların en az olacağı, temiz-yenilenebilir ve sürdürülebilir güç üretimi siyasetlerinin kesiştiği metotların tercih edilmesinin kıymetini bir kere daha vurgulamak istiyoruz. Santral yapılmak istenen bölgenin fauna ve flora açısından bedelli bir bölge olduğunu ve Kuzey Anadolu fay sınırına yakınlığını hatırlatıyoruz” diyerek kelamlarını tamamladı.
Nükleer Sürdürülebilir Değil!
İnşaat, işletme ve söküm süreçleri boyunca, karasal ve denizel flora ile fauna üzerinde geri dönüşü mümkün olmayacak riskler taşıyan projeye, ekolojik hassasiyetler ve çevresel maliyetler gözetilmeden Olumlu ÇED Raporu verilmesi, çeşitli telaşları doğuruyor.
Türkiye’nin güç muhtaçlığının, güneş ve rüzgar üzere yenilenebilir güç santrallerini dağıtık bir formda konumlandırarak ve gücün mümkün olduğunca yerelleştirilmesi sağlanarak çözülebileceği bilinse de, güçte merkezileşme ve mega projelere olan ilgi çevresel maliyetler ve ekolojik tahribata karşın azalmıyor.
Sinop Nükleer Projesi bir Ekokırımdır!
ÇED raporunda görülebileceği üzere yakınında tabiat parkı, tabiat müdafaa alanı ve yaban hayatı geliştirme alanları bulunan proje alanı, bölgenin biyolojik çeşitliliği için değerli bir yer tutuyor. İşletme kademesinde, gerek santralin endüstriyel süreçler için su gereksinimi, gerek hammadde temini ve radyoaktif atıkların taşınması ve depolanması, gerek santralin deşarj faaliyetleri açısından doğal ömür üzerinde tehdit oluşturan faaliyetlerin devam edeceği öngörülüyor. Bu taraflarıyla proje, ekolojiye karşı işlenen kabahatlere ait şimdiki tartışmalarda kabul gören, etrafa ağır ve geniş çapta ya da ağır ve uzun vadeli bir biçimde ziyana yol açacak bir ekokırım niteliği taşıyor.
Nükleerin Acil Aksiyon Planı Olmaz
Hazırlanan belgeye nazaran, rastgele bir kaza olması durumuna karşı 30 kilometrelik bir yarıçapı kapsayan acil durum aksiyon planı oluşturulması planlanıyor. Lakin, Çernobil’de gerçekleşen patlama sonrasında yapılan araştırmalara nazaran; radyonüklitlerin atmosferdeki salımları 200.000 kilometrelik bir alanda tesirli olmaktadır. Münasebetiyle proje için hazırlanan acil durum hareket planı bilimsel değildir. Çernobil’deki radyasyon hâlâ yaşanabilir düzeylere düşmediği üzere, o periyotta Türkiye’nin Karadeniz kıyılarını tesiri altına alan radyoaktif bulut ve yağmurlar sonucu bugün Karadeniz kanser hadiseleri ile kırılmaktadır.
Bir öteki kıymetli konu ise güç üretimi sonrasında ortaya çıkan radyoaktif atıkların ne yapılacağıdır. Nükleer santrallerin faaliyetlerinden ortaya çıkan radyoaktif atıkların bertarafı günümüz teknolojisinde hâlâ çözülememiştir. Projenin hayata geçirilmesi durumunda oluşacak radyoaktif atıklar için yürütülecek tek bertaraf prosedürü atıkların depolanmasıdır. Atık depolaması konusunda şimdi gelişmiş bir metot olmamakla bir arada Türkiye’de kontrol sisteminin nasıl işletileceği akıllarda soru işareti bırakmaktadır.
Santralin nükleer atıklarının bertarafının ÇED raporunda bahis dahi edilmemiş olması ÇED olumlu kararının kontrol ve uygulama süreçlerindeki meselelere işaret etmektedir. Raporun entegre ÇED olarak yapılmamış olması, projenin kümülatif tesirlerine değinilmemesi raporun değerli eksikliklerindendir.
11 Mart 2011 tarihinde Japonya’nın Fukuşima kentinde zelzele ve sarsıntıya bağlı tsunamiden kaynaklı olarak nükleer santral su alarak reaktörleri çökmüştür. Nükleer felaketin sebebi ise dizaynda bu kadar büyük bir felaketin öngörülememiş olmasıydı. 18 bin kişinin ömrünü yitirdiği, 150 bin kişinin tahliye edildiği Fukuşima felaketinden de anlaşılabileceği üzere tabiatın insan tahayyülünün üstünde ve kestirim edilemez olması, tesislerin tasarım kriterlerinin yetersiz kalmasına ve acil aksiyon planı olarak baz alınan senaryoların afet sırasında fonksiyonsuz kalmasına neden olmaktadır. Üstüne üstlük değişen iklim ve yaşanan çok hava olayları kestirim edilemezliği yükseltmekte, yaşanacak iklim krizi kaynaklı bir afet sırasında nükleer güç santralinin akıbetinin ne olacağına dair rastgele bir plan bulunmamaktadır.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
