Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, 78’inci Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu’nun akabinde basına açıklamalarda bulundu.
Fidan, değerlendirmesinde, “Birleşmiş Milletler 78’inci Genel Heyeti jeopolitik dinamiklerin süratle değiştiği ve stratejik denklemlerin tekrar kurulmakta olduğu bir devirde gerçekleşti. Ülkemiz bahse mevzu dinamiklerin ve denklemlerin odağındadır. Bu yılki programımızı 2 cümlede özetlemek gerekirse şunu söyleyebiliriz. BM Genel Şurası sırasında diplomasinin kalbi New York’ta attı. Türkiye’miz ise bu diplomasi trafiğinin tam merkezinde yer aldı. Türkevi, Sayın Cumhurbaşkanı’mızın liderliğinde Türk-dış siyasetinin beden bulduğu bir yere dönüşmüştür. Nitekim de Türkiye’nin 21 yılda geldiği nokta dünya gündemini ilgilendiren her mevzuda kelam sahibi olan görüş ve yönlendirmelerine başvurulan bir aktör hüviyetindedir” dedi.
Fidan, Genel Heyetin bu yılki teması olan “herkes için barış, refah, gelişim ve sürdürülebilirlik” hususlarına baktığınızda da her bir noktasında Türkiye’nin öncü rolünün görüleceğini belirterek, “Bugün Ukrayna Savaşı başta olmak üzere barış için arabuluculuk yapan, besin krizini önleyen, Karadeniz tahıl Teşebbüsü için çok katmanlı ve çok paydaşlı bir uğraş gösteren bölgesel ekonomik ve siyasi işbirliği modelleri geliştiren global adaletsizlikleri ve eşitsizlikleri çözmek için her türlü imkanı seferber eden bir Türkiye var. Münasebetiyle Ukrayna olsun, Karabağ olsun, Suriye olsun, iklim değişikliği ve çevresel problemler olsun stratejik değer taşıyan çabucak her bahiste birçok görüşme yaptık, toplantılara katıldık” tabirlerini kullandı.
Bakan Fidan, “Sayın Cumhurbaşkanı’mızın New York’ta çok ağır bir programı oldu. 19 Eylül Salı günü BM Genel Kurulu’na hitap ettiler. Yaptıkları konuşma vaktin ruhunu yansıtan daha adil bir dünya için bir davet bir manifesto niteliğindeydi. Çok sayıda ülkenin devlet, hükümet lideri ve NATO Genel Sekreteri ile görüştüler. Ayrıyeten Sayın Hanımefendi’nin de bu mühlet zarfında sıfır atık başta olmak üzere etraf ve kültür alanında ülkemizi tanıtan faaliyetleri ve temasları da oldu. Sayın Cumhurbaşkanı’mızın New York’tan ayrılmadan evvel kendi programları hakkında basına bilgi verdiler.” tabirini kullandı.
Bakan Fidan, kelamlarına şöyle devam etti: “BM Genel Şurası haftası Dışişleri Bakanları için de ağır bir diplomasi trafiğinin yaşandığı bir hafta. Biz de bu müddet zarfında refakat etmenin yanı sıra birçok ikili ve çok taraflı görüşme yaptık bu çerçevede sekizi memleketler arası toplantı olmak üzere ve ayrıyeten 40 görüşme gerçekleştirdik, maalesef vakit kısıtlamalarından ötürü birçok görüşme talebine cevap veremedik. Türk diplomasisi mevzu ve coğrafya prestiji ile çok çeşitlilik arz etmektedir. Örneğin, dün tıpkı gün içinde Türk dünyasının gururu olan Türk Devletleri Teşkilatı’nın Dışişleri Bakanları toplantısıyla güne başladık. Akabinde Amerika Dışişleri Bakanı ile görüştük. Akabinde Rusya ve İran Dışişleri Bakanları ile Suriye’yi konuştuk. Daha sonra İsrail Dışişleri Bakanı ile bir ortaya geldik. Akşam Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı ile başta Filistin olmak üzere İslam dünyasını ilgilendiren bahisleri masaya yatırdık. Bu geniş yelpazeye yayılan mevzuları bütün bu paydaşlarla ele alabilecek, tesir bırakabilecek bir devletiz.”
“BM Genel Heyeti yüksek seviyeli haftasındaki çalışmalarımız da bunu bir sefer daha teyit etmiştir. Doğal ki birçok görüşmenin odak noktasını bu devir Rusya Ukrayna bağlamındaki gelişmeler başta olmak üzere bölgemizde barış ve güvenliği yakından ilgilendiren hususlar teşkil etti. Bu bağlamda Türkiye’nin milletlerarası barış kalkınma ve refaha katkılarının bilhassa de global besin güvenliğinin temin yolundaki uğraşlarının takdir ve ilgiyle izlendiğini bir defa daha müşahede etme imkanımız oldu.”
“Diğer yandan malumunuz yüksek seviyeli hafta esnasında Azerbaycan, toprak bütünlüğünü ve vatandaşlarının güvenliğini sağlamak üzere Karabağ da bir operasyon düzenlemek durumunda kaldı. Sayın Cumhurbaşkanımız Genel Kurul’a hitaplarında Karabağ’ın Azerbaycan toprağı olduğunu bir sefer daha vurguladılar. Biz de temaslarımız da Azerbaycan’ın haklı davasında ebediyen yanında olduğumuzu yineledik. Bu hususta Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde tertiplenen toplantıya da Türkiye olarak katıldık ve Azerbaycan’a güçlü takviyemizi beyan ettik. Azerbaycan’ın son operasyonu güney Kafkasya’da istikrar ve olağanlaşma için yeni bir fırsat penceresi aralamıştır. Bu fırsat penceresini vakit varken Ermenistan’ın daha âlâ değerlendirmesi gerektiğini düşünüyoruz. Komşu coğrafyamızda barış istikrar ve refahın hakim kılınması için var gücümüzle çalışmaya devam edeceğiz.”
“Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov çok manalı bir jest yaptı. Kendisi sağ olsun kardeşliğimizin nişanesi olarak kadim Türk toprağı Karabağ’dan bir halı getirdi. Türk dünyasının New York’taki ortak konutuna armağan etti. Biz de bunu Türkevi’mizde gururla taşıyacağız.”
“Dün tekrar Amerika Dışişleri Bakanı Blinken ile yaklaşık 45 dakika süren baş başa bir görüşme yaptık. Samimi ve yapan bir görüşme oldu. İki ülke ortasındaki alakaların daha üst düzeye çıkarılması için önümüzdeki periyotta atılabilecek somut adımları ele aldık. Sır değil, Amerika ile anlaşmazlıklarımızın olduğu birtakım mevzular var bunları önemli müttefiklik ilgisi içerisinde ve karşılıklı hürmet temelinde ele almaktayız. Elbette İsveç’in NATO’ya iştirak süreci, Karadeniz Tahıl Teşebbüsü ve Karabağ üzere bölgesel mevzuları da masaya yatırdık. Tabiatıyla ikili temaslarımızın yanı sıra çok çeşitli çok taraflı toplantıları da katıldık.”
“Finlandiya ile birlikte öncülüğünü yaptığımız barış için arabuluculuk teşebbüsü Dostlar Grubu’nun 13. toplantısını gerçekleştirdik. Karadeniz Tahıl teşebbüsü örneğinde olduğu üzere arabuluculuğu ve diplomasinin hala kıymet arz ettiğini, sıkıntılara barışçıl tahlilin temel önceliğimiz olması gerektiğini hatırlatma imkanımız oldu. Tekrar kuruluşuna öncülük ettiğimiz bir başka teşebbüs olan Medeniyetler İttifakı Dostlar Kümesi Bakanlar Toplantısı’nı da gerçekleştirdik. 18 yıl evvel İspanya ile başlattığımız Medeniyetler İttifakı teşebbüsünün ne kadar yerinde bir adım olduğunu, içinden geçmekte olduğumuz aşırılıklar çağında yine görmekteyiz.”
“Irkçılık ve yabancı düşmanlığı uzun vakitten beri görülmemiş düzeylere çıktı. Avrupa’da kutsal kitabımız Kur’an-ı Kerim‘e yönelik alçak hücumlar ve İslam aykırısı hareketler adeta bir salgın haline geldi. Münasebetiyle Medeniyetler İttifakı üzere vizyoner bir teşebbüsün fonksiyonunu yitirmeden sürmesi gerekiyor. Toplantı kapsamında ittifakın yüksek temsilcisi Moratinos ve İspanya Dışişleri Bakanı Albares ile de bir ortaya gelme imkanımız oldu. İslam zıddı hareketler İslam İşbirliği Teşkilatı bünyesinde iştirak ettiğimiz 2 toplantının gündemindeydi. İslam İşbirliği Teşkilatı, Dışişleri Bakanlığı uyum toplantısında İslam İşbirliği Teşkilatı Dışişleri Bakanları yıllık uyum toplantısında İslamofobiyle uğraş alanında atacağımız adımları ele aldık ve bir ortak bildiri yayımladık. Ayrıyeten kalıcı bir dönüşüm arifesinde olan dünyamızın adaletsizliklerin ortadan kalktığı barışın adaletin ve vicdanın hakim olduğu bir yer haline gelebilmesi için İslam dünyasının birliğini daha da güçlendirmesi kaide. Bunu da bu toplantıda kuvvetle vurguladık.”
“En vahim global adaletsizliklerin başında elbette Filistin sorunu gelmekte. Toplantıda doğu Kudüs’ün başşehri olduğu, bağımsız hâkim Filistin devletinin beden bulmasının tek geçerli ve adil ve sürdürülebilir bir tahlil olduğunu yineledik. İslam İşbirliği Teşkilatı’nın Avrupa’daki Müslümanların durumuna dair temas kümesi toplantısına katıldık. Yaşanan İslam aykırısı hareketler nefret telaffuzları ve ayrımcılık nedeniyle Avrupa’da yaşayan Müslümanların telaşlı olduğuna, artlarında İslam dünyasının bir ve güçlü biçimde görmek istediklerine dikkat çektik. Biz bu çabada esasen ülke olarak öncü ve faal bir rol oynamaktayız.”
“BM ve G20’de kabul edilen ve kutsal kitaplara taarruzları kınayan kararlar ayrıyeten, İsveç ve Danimarka’nın mevzuat değişikliğine gitmeye karar vermesi, İslam dünyasının ortak hareket ettiğinde sonuç alabileceğini gösterdi. Yolumuza bu türlü devam edeceğiz. Gelecekte İslam düşmanlığına da, ırkçılığa da, yabancı düşmanlığına da yer yok. Dünyanın geleceğini dünya başkanları 2024’te yapılacak geleceğin doruğunda ele alacaklar bu sene bakan düzeyinde New York’ta bir hazırlık toplantısı yaptık. Gelecek jenerasyonlar için oluşturmamız gereken global idare modelini istişare ettik. Bugün şöyle bir durum yaşanmakta güvenlik kurulu fonksiyonunu yerine getiremeyince BM teşkilatı bütünüyle acze düşmekte. Günümüzün jeostratejik gerçekliğiyle uyumsuz olan bu kurumun tekrar yapılandırılması artık stratejik bir zaruret haline gelmiştir. Bu nedenle Sayın Cumhurbaşkanı’mızın ’Dünya beşten büyüktür’ daveti dünyada yankı uyandırmakta. İnsanlığın değişim beklentisine ses ve nefes olmakta. Bu hususlar Meksika, Endonezya, Kore Cumhuriyeti, Türkiye ve Avustralya‘nın oluşturdu. MİKTA’nın 24. Dışişleri Bakanları toplantısında da ele alındı. G20 Yeni Delhi Zirvesi’nde başkanlarımız bir ortaya gelmişti. New York’ta da Dışişleri Bakanları olarak ortak gündemimize ait mevzuların yakın takibini yapma imkanını bulduk. Globalleşmenin sona ermediği lakin raydan çıktığı günümüzde bölgesel dinamikler sürat kazandı. Türk Devletleri Teşkilatımız jeopolitik ve jeoekonomik dengelerin değiştiği ve derinden sarsıldığı bu periyotta milletlerarası alandaki rolünü her geçen gün daha da pekiştirmekte. Türk devletleri olarak ne kadar bütünleşirsek o kadar güçlü oluyoruz. Türkevi’nde dün teşkilatımızın Dışişleri Bakanları olarak toplandık. Onuncu tepemize giden yolda hazırlıklarımızı ele aldık. Gözlemci ülkeler olarak Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı ve Macaristan Dışişleri Bakanı da ortamızdaydı. Türk dünyası olarak yatırımlarımız için ortak fon kurduğumuz sivil muhafaza sistemi tasarladığımız Turan ismini taşıyan özel iktisat bölgesi açacağımız günleri görmekteyiz. Türk devletleri teşkilatının bu birlikteliğinin bütün Türk dünyasında heyecan uyandırdığını görmekteyiz. Gerçekten New York’ta da bir ortaya geldiğimiz Karaçay Türkü kardeşlerimiz de bunu lisana getirdiler. Bütün soydaşlarımızın Türkiye’ye ana vatanı bilen kardeşlerimizin ve ümitlerini milletimize bağlayan mazlumların yanında olmaya devam edeceğiz.”
“Suriye konusu memleketler arası gündemdeki yerini korumakta maalesef hala istikrarsızlık üreten bizi de etkileyen bir kriz hali devam etmekte Rusya dışişleri Bakanı Sayın Lavrov ve İranlı mevkidaşı ile Astana Dışişleri Bakanları Toplantısı’nda Suriye’yi görüştük. BM Genel Sekreteri’nin özel temsilcisi de toplantının bir kısmında ortamıza katıldı. İnsani yardımların devamı, siyasi sürecin canlandırılması, ateşkes ihlalleri, ve başta PKK ve DEAŞ olmak üzere terör örgütlerinin yarattığı güvenlik problemini da ele aldık. Buradan bir sefer daha tekrarlamak isterim. Türkiye olarak PKK, YPG ve DEAŞ dahil tüm terör örgütlerine ve bu tıp maşalar üzerinden bölgemizde emperyal dizaynlar yapan çevrelere asla alan ve yer bırakmayacağız.”
“Yoğun geçen genel konsey haftasındaki görüşmelerimiz bizim için kıymet taşıyan hususlardaki tavır ve önceliklerimizin memleketler arası toplumun dikkatine getirmesi bakımından çok faydalı oldu. Temaslarımızın Türkiye yüzyılı vizyonumuzun hayata geçilmesine yönelik çalışmalarımızın desteklenmesi açısından kıymetli olduğunu düşünmekteyim. Sizleri de buradaki temaslarımızın ve bildirilerimizin kamuoyuna yansıtılması konusunda yaptığınız özverili mesai ve sarf ettiğiniz emekler için çok çok teşekkür ediyorum.”
“Azerbaycan’ın yaptığı terör operasyonu hakikaten artık öbür devanın kalmadığını gösteren bir operasyondur. Biliyorsunuz ateşkes mutabakatından sonra üzerinde anlaşılan mevzuların bir kısmı maalesef Ermenistan tarafından hayata geçirilmedi. Azerbaycan’ın uzun müddettir sabırla beklediği bilhassa iki bahis 1 Zengezur koridorunun açılması ikincisi de Karabağ’daki bilhassa Ermeni nüfusun yaşadığı bölgede Azerbaycan egemenliğinin pratikte tesis edilmesinin kıymeti ortada. Bu gerçekleşmediği vakit haklı olarak sabırsızlıklarını ortaya koydular. Memleketler arası toplumun ve görüşmelerin bu bahiste bir sonuç üretmemesi durumunda gerekeni yapma zaruriliği hissettiler. Burada Türkiye olarak biz Azerbaycan’ın bu hareketi yapmadaki zorunluluğunu ve gerekliliğini ilgili muhataplara ilettik. Aslında bu hareket çok kısa süren bir harekat oldu. Sivil nüfusa dokunmayan, muhakkak silahlı ögelerin tasviyesini amaç alan Azerbaycan’ın bölgedeki yasal egemenliğinin yolunu açan noktasal bir faaliyet oldu. Bunu da bütün taraflara anlattık. Tabi birtakım tarafların bu hususta önemli bir önyargı içinde olduğunu, Azerbaycan’ın yaptığı harekatın sebeplerini ve nedenlerini anlamadan çok önemli suçlamalar getirdiğini de gördük. Çok ileri savların da ortaya konduğunu gördük. Lakin bizim ortaya koyduğumuz rasyonel izahlar durumun Azerbaycan’ın lehine anlaşılmasında da tesirli olduğunu düşünüyoruz.”
“Türkiye’nin Cumhurbaşkanı’mızın liderliğinde uzun vakittir dillendirdiği bir husus. Var olan realitenin artık bir söyleme dönüştüğü ve telaffuzun siyasete siyasetin da artık uygulamaya geçmesini beklediğimiz bir etaba geldik. Şu anda artık ortaya çıkan telaffuzların ne kadar haklı olduğunu çabucak hemen bütün dünya kabul etmekte. Bunun bütün ülkeler tarafından kabul edilen bir siyasete dönüşmesi için çok sağlıklı tartışmaların yapılması gerekiyor. Bu bahiste önemli uğraşlara muhtaçlık var. Bilhassa Güvenlik Konseyi’ndeki ülkelerin bu hususta samimi olmaları gerekiyor. Dünyadaki sistemin tekrar tesis edilmesi daha kalıcı barışın ve adil bir hayatın mümkün olması için BM ıslahatının yapılması kaide bu bahisteki tartışmalar şu anda devam ediyor. Üzerinde mutabık kalınmış bir perspektif çerçevesinde şu anda yok. Lakin değerli olan bu tartışmanın başlatılması ve devam etmesi. Ben inanıyorum önümüzdeki yakın gelecekte birkaç yıl içinde içerisinde çok sağlıklı kabul edilmiş, genel kabul gören formüllerin ortaya çıkacağını düşünüyorum.”
“Amerika’yla gündemde olan birçok hususumuz var. Jeostratejik, ekonomik, güvenlikle alakalı bahisler var. Bunların başında şu anda bilhassa gündemi meşgul eden Rusya-Ukrayna Savaşı ve tahıl mutabakatı. Geçtiğimiz ay ve bu ay Türkiye’nin ağır bir diplomasi trafiği oldu. 17 Temmuz’da nihayete eren tahıl mutabakatının tekrar hayata geçirilmesi için neler yapılabilir bu mevzuda Türkiye’nin ağır eforları var. ABD’liler ve öteki müttefik ülkeler Türkiye’nin yürüttüğü bu diplomasi trafiğinin sonuçlarını ve ayrıntılarını öğrenmek istiyorlar. O hususta görüşmelerimiz oluyor. Biz de onların bu mevzuda neler düşündüğünü öğrenme fırsatı buluyoruz. Açıkçası bilhassa geçtiğimiz periyotta tahıl muahedesinin iki ülke ortasında devam eden savaştan farklı bir halde ele alınması konusunda bir konsensus yapılmasını sağlamıştık. Fakat bu yeni periyotta gerek Rusya tarafı gerek Ukrayna tarafı artık olası bir tahıl mutabakatını dünya besin güvenliğine katkıda bulunan bir çerçeveden çok iki ülkenin genel savaş uğraşlarının ve faaliyetlerinin bir kesimi olarak görme eğilimindeler. Tabi bu bizim işimizi biraz daha zorlaştıran bir mevzudur. BM ile olan temaslarımız olsun, taraflarla olan temalarımız olsun, Avrupalılar, ABD’liler de dahil olmak üzere bu mevzuda ağır adımlar atmaya devam edeceğiz.”
“Diğer bir bahis da Karabağ sıkıntısıydı. Sayın Blinken ile görüşürken gündeme gelen. O mevzuda barışın daimi olması bölgesel refahın mümkün olması için onlar kendi görüşlerini söylediler. Biz de kendi görüşlerimizi ortaya koyduk. Bu noktada belirli argümanlarımızın ikna edici olduğu kanaatindeyim. Bölgede atılması gereken adımlar var bilhassa batılı kimi müttefiklerimizin Ermenistan ‘ ı yönlendirirken tavsiye verirken daha isabetli tavsiyelerde bulunmaları gerekiyor. Yoksa aşikâr tavsiyeler bölgenin gerçekliğine uygun olmayan dışardan verilen tavsiyeler, dayanaklar maalesef tahlil yerine istikrar yerine daha fazla kaos ve gözyaşını getirmekte.”
“Özellikle önderler seviyesinde yapılan görüşmelerde alınan bir karar var. Her iki önderde müspet acenteyle bahse yaklaşıyorlar. Halklarından aldıkları güçlü takviyeyle Türkiye Yunanistan ortasındaki problemlerin karşılıklı hürmete ve âlâ niyet dayalı bir halde çözülmesi konusunda bir irade var. Bunu yaparken hayata geçilmesi gereken çok çalışma var bunların başında Ege‘deki gerginliğin tırmanmaması, iki ülke ortasındaki bilhassa Ege Denizi merkezi ekonomik potansiyellerin ortaya çıkartılması, iki ülke ortasındaki gerek devletten devlete gerek halktan halka temasın arttırılması, şirketlerin ortak faaliyetler yürütmesi üzere çeşitli başlıklarda iş birliği alanları var. Ben sayın meslektaşımla da bu mevzuları ağır bir biçimde görüşmekteyim. Olumlu gündemin artırılması ilerletilmesi ve çeşitlendirilmesi konusunda her iki tarafta neler yapabilir onu ortaya koyuyoruz. Bu tartışmalar şunu gösterdi: Türkiye ve Yunanistan ortasında uzun yıllardır var olan bizim jenerasyonlarımızdan evvel ortaya çıkmış bir grup sıkıntıların bugün bir fırsata dönüştürülerek, daha büyük bir refah ve işbirliği sistemi bölgede oluşturularak çözülmesi mümkün bu gerçeklik önümüzde duruyor. Sorun buna nasıl ulaşacağız hangi metodoloji ile geçeceğiz. Evvelce denenmiş metotlar var. Buradan aldığımız dersler var. Bunun üzerine ek edeceğimiz yeni bakış açıları neler olabilir. Türkiye’nin hak ve menfaatlerini kaybetmeden bölgesel istikrarın, barışın ve refahın tesis edilmesi nasıl mümkün olur o bahiste çalışmalarımız devam ediyor. Ancak şunu memnuniyetle söylemek isterim. Yunan tarafını da son derece yapan ve uygun niyetli bir formda mevzuya yaklaştığını an itibariyle görmekteyiz. Önümüzdeki günlerde bu yaklaşımın daha somut sonuçlar üreteceğini düşünüyorum. Cumhurbaşkanı’mızın Selanik’e yapacağı Aralık ayındaki ziyaret esnasında da bizim bu çalışmalarımızın somutlaşmış halini göreceğimizi düşünüyorum.”
