Sosyal medyada daima olarak makûs haberleri okumaya devam etmek için kullanılan ‘kötü haber bağımlılığı’ olgusunun bilhassa koronavirüs pandemisi periyodunda öne çıktığını belirten uzmanlar, bu davranışın temelinde hayatta kalma düzeneğinin bir gereği olarak tehlikelerden evvelce haberdar olma muhtaçlığı olduğunun altını çiziyor. Kimilerinde ise bu durumun tersine haberden kaçınma davranışının ortaya çıktığını kaydeden Doç. Dr. Gül Esra Atalay, her iki durumun da gerçek haber alma hakkının önünde birer pürüz olduğunu ve kesinlikle çaba etmek gerektiğini söyledi.Üsküdar Üniversitesi İrtibat Fakültesi Gazetecilik Kısmı öğretim üyesi Doç. Dr. Gül Esra Atalay, makûs haber bağımlılığına ait değerlendirmede bulundu.“Kötü haber bağımlılığı” pandemi sürecinde öne çıktıKötü haber bağımlılığı kavramının, “sosyal medyada daima olarak makûs haberleri okumaya devam etmek” için kullanıldığını kaydeden Doç. Dr. Gül Esra Atalay, bu kavramın bilhassa koronavirüs pandemisi periyodunda gündeme geldiğini söyledi. Berbat haber bağımlılığının aslında yeni bir olgu olmadığını söz eden Doç. Dr. Gül Esra Atalay, “Gazetecilikte uygun bilinen bir kelam vardır: ‘Kan varsa manşet olur.’ Bu kelam dehşet verici, makus, tehlikeli bahisleri içeren haberlerin her vakit ilgi çektiğini anlatmak için kullanılır. Türkçe’de ‘Kötü haber bağımlılığı’ ya da ‘felaket kaydırması’ olarak kullanılmaya başlanan ‘doomscrolling’ kavramı da aslında birebir olguyla ilgilidir.” dedi.Sürekli berbat haber tasa ve tasayı artırabilir…Özellikle korku, kaygı ve panik devirlerinde hayatta kalma sistemimizin bir gerekliliği olarak tehlikelerden evvelce haberdar olma gereksinimimizin arttığını vurgulayan Doç. Dr. Gül Esra Atalay, “Dolayısıyla toplumsal medyayı da kelam konusu kaygı, endişe ya da paniğe neden olan bahisler hakkında edinebildiğimiz kadar fazla bilgi edinmek ve kendimizi hazırlamak için kullanıyoruz. Bu davranışın iki olası sonucu var: Berbat haberleri okuyarak kendimizin ve sevdiklerimizin yeterli ve inançta olmalarına sevinebilir, hasebiyle bir karşılaştırma yaparak avantajlı durumumuzu görmekten haz duyabiliriz. Öte yandan daima berbat haberleri okuyarak telaşlarımızı, tasamızı artırabiliriz.” diye konuştu.Olumsuz haberler ilgi çektiği için çok yer alıyorOlumsuz haberlerin haber kuruluşları açısından düşünüldüğünde ilgi çekmek emeliyle kullanıldığını belirten Doç. Dr. Gül Esra Atalay, “Haber kuruluşları özünde kar elde etme güdüsüyle hareket eden yapılar oldukları için, okuyucuların daha fazla ilgisini çekebilecek, daha çok tık alacak haberleri mümkün olduğunca çok kullanmayı tercih ediyorlar. Rastgele bir haberi mümkün olduğunca sansasyonel, kaygı verici, dehşet yaratıcı biçimde vermek de okuyucuların ilgisini çekmek için kullanılıyor. Makus haber bağımlılığı içerisindeki okuyucu, bu çeşit haberleri bilhassa arayıp bulabilir ya da bu çeşit haberlerle karşılaştığında okumayı bırakamayabilir.” dedi.Sosyal medyanın algoritmaları da tesirli oluyorBu fenomenin bilhassa günümüzde bu derece yaygınlaşmasının en değerli sebebinin, toplumsal medya mecralarının dayandığı teknolojik alt yapıda aramak gerektiğini söyleyen Doç. Dr. Gül Esra Atalay, “Kullanıcı tecrübesini uygunlaştırmak ve kullanıcıları daha uzun müddet platformlarda tutmak için toplumsal medya mecralarında yer alan algoritmalar, daima olarak ilgilendiğimiz, okuduğumuz içeriklerin benzerilerini karşımıza çıkartmak suretiyle, bizleri filtre balonlarına hapsetmektedir. Hasebiyle algoritmaların kimsenin görmezden gelemeyeceği olumsuz haberleri daha olumlu bir habere tercih edeceğini iddia etmek sıkıntı değil. Makus haber bağımlılığı algoritmaların bu tercihi hasebiyle da besleniyor ve bireyleri tesiri altına alıyor.” dedi. Haberden kaçma davranışı da ortaya çıkabiliyorSürekli olarak makûs haberlere maruz kalmanın George Gerbner’in tabir ettiği üzere “acımasız dünya sendromu”na da yol açtığını kaydeden Doç. Dr. Gül Esra Atalay, birtakım bireylerde de makus haber bağımlılığının bilakis haberden kaçınma davranışının görülebildiğini söyledi. Doç. Dr. Gül Esra Atalay, şöyle devam etti: “Kötü haber bağımlılığı nedeniyle bireyler içinde yaşadıkları dünyayı olduğundan daha makus bir yer olarak algılayabilirler, telaş ve kaygıları artabilir. Lakin elbette pandemi, terör, savaş ya da bunlar üzere tasa verici olaylar karşısında bireylerin verdikleri tek reaksiyon berbat haberlerin bağımlısı olmak değil. Bunun tam zıddı de kelam konusu olabiliyor. ‘Haberden kaçınma davranışı’ olarak kavramsallaştırılan bir diğer reaksiyon daha kelam konusu. Reuters Gazetecilik Çalışmaları Enstitüsü’nün 2022 yılı Dijital Haber Raporunda da görüldüğü üzere birçok farklı ülkedeki okurlar savaş ya da pandemi üzere olumsuz mevzulara dair haberleri görmekten bilhassa kaçınıyor. Haber kuruluşlarına olan itimadın azalmasıyla bu kaçınma davranışında artış görülüyor. Bu da dehşet ve dertle baş etmenin bir öbür yolu: Dünyada ya da etrafımızda olumsuz gelişmeler olduğunda adeta gözlerimizi kapatmak ve kabuğumuza çekilmek…”Her iki durumla da mücade etmek gerekiyorHem berbat haber bağımlılığının hem de haberden kaçınma davranışının içinde yaşadığımız dünyada neler olup bittiğini öğrenme, bilgi edinme ve hayatımızı bu bilgiler ışığında düzenlememize hizmet eden haberle sağlıklı alaka kurma biçimleri olmadığını vurgulayan Doç. Dr. Gül Esra Atalay, “Dolayısıyla yanlışsız haber alma hakkımızın önünde birer mani teşkil ediyorlar. Bu nedenle bu durumlarla çaba etmek gerekiyor.”uyarısında bulundu.Kötü haber bağımlılığında farkında olmak önemliBu çabayı verirken yapılması gerekenlere de değinen Doç. Dr. Gül Esra Atalay, “Kötü habere bağımlı hale geldiğimizi, toplumsal medyada olumsuz haberleri okumaktan kendimizi alıkoyamadığımızı düşünüyorsak bunu fark etmek bile hayli kıymetli. Bu durumun korkularımızı artıracağını, bize yararının dokunmayacağını bilerek bu davranışa her yöneldiğimizde bu farkındalıkla hareket etmek bu bağımlılıktan kurtulmak için kıymetli bir birinci adım.” dedi.Gelişmeler haber kuruluşlarının web sitelerinden takip edilebilirDoç. Dr. Gül Esra Atalay, tekliflerini şöyle tamamladı: “Sosyal medyada haber tüketirken daima misal mevzular hakkındaki paylaşımlara tıklamak yerine gündemle ilgili birden fazla mevzuya dair haberlere yönelmeye çalışmak, gerekirse dijital mecralardaki haber tüketimimizi toplumsal medya mecraları yerine haber kuruluşlarının web sitelerinden yapmak, böylelikle daha çeşitli bahis başlıklarındaki habere ulaşmak da alabileceğimiz bir öteki tedbir. Şayet toplumsal medya mecralarındayken ekranımızı daima olarak makus haberleri okumak için kaydırmaktan vazgeçemiyorsak taşınabilir cihazlarımızda toplumsal medya platformları için ekran müddetleri belirleyerek buralarda geçirdiğimiz süreyi kısıtlamak hasebiyle algortimaların da beslediği felaket haberleri zincirinden kopmak, dünyayı daha gerçekçi formda görmemize imkân verebilir.” Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
