Dünyadaki mikroplastik kirlenmenin en kıymetli nedeninin insan üretim ve tüketim alışkanlıkları olduğunu belirten uzmanlar, karbon ayak izimizi azaltmaya çalıştığımız üzere plastik ayak izimizi de azaltmamız gerektiğine dikkat çektiler
Bilim insanlarının insan kanında mikroplastik tespit etmesi mikroplastik kirlenmesinin boyutlarını ortaya koydu. Mikroplastikler, büyük plastiklerin bozulmasıyla oluşuyor ve 0,0001-5 mm boyutlarındaki plastik parçacıkları tüm dünyaya yayılıyor. Yapılan araştırmalar, tatlı su kaynaklarından ziraî topraklara, okyanuslardan kutuplara, ormanlardan bahçemizdeki toprağa kadar dünyanın neredeyse tüm bölgelerinde çeşitli boyutlarda mikroplastik kirlenmesinin olduğunu gösteriyor. Uzmanlara nazaran birebir halde üretmeye ve tüketmeye devam edersek, etrafa ve sıhhate ziyanlı olan mikroplastiklere gelecekte çok daha fazla maruz kalabiliriz.
Geoteknik Anabilim Kısmı öğretim üyeleri Prof. Dr. Mehmet Murat Monkul ve Doç. Dr. Hakkı Oral Özhan, bu kıymetli sıkıntıya dikkat çekmek gayesiyle Polymers isimli milletlerarası mecmuada geoteknik mühendisliği ve topraklardaki mikroplastik kirlenmesine ait bir makale yayınladı. Geçen 5 yıl boyunca mikroplastik-zemin/toprak ile ilgili yapılan bilimsel çalışmaları da irdeleyen Prof. Dr. Monkul ve Doç. Dr. Özhan, dünya genelindeki bilimsel yayınların tarandığı data tabanı olan Web of Science çekirdek koleksiyonunda, mikroplastik-zemin/toprak alakası ve kirliliğine dair araştırma yapan mühendislik alanlarının çok kısıtlı olduğunu belirledi.
Multidisipliner Yaklaşımla Ele Alınmalı
Mikroplastiklerin deniz, kara ve hava canlılarının besin zincirlerine davetsiz konuk olarak girdiğini belirten Prof. Dr. Monkul, “Yalnızca çevreyi kirletmiyoruz, tıpkı vakitte canlıların besin zincirine de uzun vadeli, biyolojik tesirlerini bilmediğimiz sentetik bir maddeyi, giderek artan ölçülerde dâhil etmeye devam ediyoruz” dedi. Mikroplastik kirlenmesiyle çabanın multidisipliner bir yaklaşımla ele alınması gerektiğini vurgulayan Yeditepe Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısmı, Geoteknik Anabilim Kolu öğretim üyesi Prof. Dr. Mehmet Murat Monkul, geoteknik mühendislerine de burada kıymetli vazifeler düştüğünü kaydetti.
Kirlenmenin Sebebi Üretim ve Tüketim Alışkanlıkları
Kamuoyunun duyarsızlığına dikkat çeken Prof. Dr. Monkul, “Aslında kirlenmenin en kıymetli sebebi biziz. Yani insanların tüketim alışkanlıkları… Tüm dünyada yıllık yaklaşık 400 milyon ton plastik üretiliyor. Kimi projeksiyonlarda bunun 2050 yılında, iki katına çıkacağı belirtiliyor. Bilim dünyasının bir kısmı haricindeki kamuoyu maalesef durumun ciddiyetinin gereğince farkında değil. Temel tehlikeli nokta budur. Pekala, karbon ayak izimizi azaltmaya çalıştığımız kadar plastik ayak izimizi azaltmaya çalışıyor muyuz?” diye sordu.
3 Milyar Mikroplastik Parçacık Etrafa Bırakıldı
Yeditepe Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısmı, Geoteknik Anabilim Kısmı öğretim üyesi Doç. Dr. Hakkı Özhan da, 2018 yılında yapılan araştırmaya nazaran, Avrupa Birliği ülkelerinde yıllık yaklaşık 52 milyon ton evsel atığın atık depolama alanlarında biriktirildiğine işaret etti. Özhan, “Bunun sonucunda da yaklaşık 3 milyar mikroplastik parçacığının etrafa bırakıldığını görüyoruz. Yalnızca Avrupa ülkelerindeki datalar bile olayın boyutlarını göstermek açısından değerli bir sayı. Dünya genelinde durumun çok daha vahim olduğunu kestirim edebiliyoruz. Kimi istatiksel bilgilere nazaran 2021 yılında Türkiye’de çıkan yıllık plastik atık ölçüsü yaklaşık 5 milyon 600 bin tondur. Bu ölçü ile dünya genelinde en fazla plastik atık üreten dokuzuncu ülkeyiz. Türkiye için yüksek sayılabilecek yıllık plastik atık ölçüsü, etraf kirliliği ve canlı sıhhati bakımından hayli düşündürücüdür” diye konuştu.
Mikroplastikler Toprağa Sızıyor
ABD, Kanada, Çin, İspanya, Meksika, Almanya üzere ülkelerde yapılan çalışmaların da, atık depolama alanlarının yanı sıra, kıyı toprağı, ziraî alanlar, orman alanları, endüstriyel faaliyetlerin ağır olduğu, maden atıklarının biriktirildiği alanlardan mikroplastiklerin toprağa sızdığıyla ilgili birçok çalışmanın bulunduğunu kaydeden Doç. Dr. Hakkı Özhan şunları kaydetti:
“Araştırmalar denizler ve suların yanı sıra toprakta da mikroplastik varlığının ne kadar tehlikeli olduğunu bize göstermekte. Türkiye’de yapılan çalışmalarda da, mikroplastiklerin canlı sıhhati üzerindeki olumsuz tesirinin olduğu gözlemlenmiş” sözlerini kullandı.
Dikkatimizi Plastik Atıkların Depolandığı Alanlara Vermeliyiz
Topraktaki mikroplastik kirlenmesinin önüne geçmek için birinci tedbirin plastik tüketiminin azaltılması, tek kullanımlık plastiklerden vazgeçilmesi olduğunu kaydeden Prof. Dr. Monkul, şunları kaydetti:
“Geoteknik anabilim kısmı da yerlerin (toprakların) mühendislik özellikleriyle ilgileniyor. Topraktaki mikroplastiklerin yayılımının yerlerin çeşitli geoteknik parametreleriyle de ilgili olduğunu düşünüyoruz. Ayrıyeten mikroplastik kirlenmesiyle uğraş edebilmek için dikkatimizi bilhassa plastik atıkların depolandığı alanlara vermemiz gerekiyor. Zira buralar tıpkı vakitte büyük plastiklerin çeşitli fizikî ve kimyasal tesirlerle bozunarak mikroplastiğe dönüştüğü değerli bir kirlenme kaynağı. Hasebiyle çöp depolama alanları aslında bizim için gözlerin çevrilmesi gereken yerler. Gayri resmi – yasadışı döküm ve depolama yapılan alanlar, rastgele bir geoteknik mühendisliği hizmeti almadığı için yerlerdeki (topraktaki) mikroplastik kirliliği açısından çok daha tehlikeli.”
Çevre İklim İstikrarı Gözetilmeli
Atık ithalatının altını çizen Doç. Dr. Özhan ise son yıllarda ülkelerin bu mevzuda tedbirler almaya başladığına işaret ederek kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bahsettiğimiz mikroplastik oluşumunu tetikleyen plastik atıkların hakikat halde depolanması ve depolandığı yerlerde de, toprağa karışmasının önüne geçilmesi için uygun geoteknik uygulamalarla bu alanların sızdırmazlıklarının sağlanması gerekiyor. Topraklarda mikroplastik kirliliğin önüne geçilmesi için farklı yenilikçi materyallerin kullanımını öneriyoruz. Böylece yerlerin geoteknik performansını artırmak mümkün olabilecektir. Biz organik bazlı, etraf dostu, karbon salınımının önüne geçebilen, çevre-iklim istikrarını sağlayacak olan hususların kullanımını teşvik etmeliyiz. Geoteknik mühendislerinin de bu mevzuda yapacağı çok şey var aslında. Mikron boyutundaki plastik parçacıklarının alttaki bariyer materyalini aşıp yer altındaki toprağa ve yer altı suyuna karışması mümkün. Bu da lakin tasarımı güzel yapılmış bariyer sistemleri ile önlenebilir. Türkiye’deki uygulamaların da bunu gözeterek yapılması gerekiyor.”
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
