Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’le baş başa görüşmesinin akabinde Iğdır-Nahçıvan Doğal Gaz Boru Sınırı Temel Atma Merasimi’ne katılan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Nahçıvan ziyareti dönüşünde gazetecilerin sorularını cevapladı, gündeme ait değerlendirmelerde bulundu.
Değerli Basın Mensubu arkadaşlarım, sizleri en kalbi hislerle selamlıyorum. Haziran ayındaki Bakü ziyaretimizin akabinde bugün de Türk dünyasına açılan kapımız Nahçıvan’daydık. Azerbaycan Cumhurbaşkanı Sayın İlham Aliyev kardeşimle Iğdır-Nahçıvan Doğalgaz Boru Hattı’nın temelini attık. Toplam 80 bin 150 metrelik sınırın günlük 2 milyon metreküp taşıma kapasitesine ulaşmasını hedefliyoruz. Projeyle Nahçıvanlı kardeşlerimizin doğal gaz muhtaçlığının tamamı karşılanıyor. Bugün ayrıyeten Nahçıvan Tamirat Üretim Askeri Kompleksi’nin açılışını gerçekleştirdik. Şimdiki gelişmeler savunma endüstrinde yerli ve ulusal kabiliyetlerin ehemmiyetini bir sefer daha gösterdi. Bu kompleksin Azerbaycan ve Nahçıvan’ın savunma kabiliyetine değerli katkı yapacağına inanıyorum. Güç, ulaşım ve toplu konut alanlarında imzalanan üç mutabakatla Nahçıvan ziyaretimiz adeta taçlanmış oldu. Yeni projelerle Azerbaycan’la iş birliğimizi her seferinde bir adım daha öteye taşımanın bahtiyarlığı içindeyiz. Kardeşim Sayın İlham Aliyev ile yaptığımız görüşmede ikili ve bölgesel birçok hususu ele alma fırsatımız oldu. Karabağ’daki son durum üzerinde bilhassa durduk ve Azerbaycan’ın haklı davasında güçlü takviyemizi tekrarladık. Can Azerbaycan’ımızı, antiterör operasyonunda elde ettiği tarihi muvaffakiyetten ötürü bir sefer daha tebrik ediyorum. Şehitlerimize Allah’tan rahmet, yaralılarımıza acil şifalar diliyorum. Azerbaycan ordusu teröristlere karşı odunsuz, sivillere ise son derece merhametli davranmıştır. 30 yıl evvel Karabağ’ın işgali sırasında yaşananlar ile işgal edilmiş toprakların kurtarılması sonrasında yaşananlar ortasındaki büyük fark şimdiden hafızalara kazınmıştır. Sivillerin muhtaçlık duyduğu tüm gereçler, önemli manada tırlar dolusu besin eserleri bölgeye ulaştırılıyor. Azerbaycanlı kardeşlerimizi harekat sonrasında sivillere yönelik sergiledikleri bu insani ve vicdani tavır hasebiyle ayrıyeten kutluyorum. Türkiye olarak tüm süreçlerde Azerbaycan’ın yanında yer aldık. Takviyemizi, geçtiğimiz hafta BM Genel Konseyi’ndeki hitabımda güçlü bir formda vurguladım. Harekat sonucunda Azerbaycan’ın Karabağ’ın tamamındaki egemenliği perçinlenmiş oldu. Çok daha kıymetlisi 44 günlük vatan savunmasının akabinde bölgede kalıcı barış ve istikrarın tesisi yolunda yeni bir fırsat penceresi açıldı. Bu imkanın kıymetlendirilmesi gerektiğine dair görüşümüz herkesin malumudur. Ermenistan’ın süreci uzatmak yerine artık güçlü bir irade sergilemesini bekliyoruz. Bu beklentimizi 11 Eylül’de telefonla görüştüğüm Ermenistan Başbakanı Sayın Nikol Paşinyan’a da tabir ettim. Azerbaycan’ın toprak bütünlüğüne, egemenliğine ve komşuluk hukukuna riayet edildiği takdirde çözülemeyecek hiçbir sorun görmüyoruz. Azerbaycan-Ermenistan sürecinde ilerleme sağlanması, bölgesel olağanlaşmaya de büyük ivme kazandıracaktır. Güney Kafkasya’da istikrar, barış ve refahın tesis edilmesi için Azerbaycan’la birlikte çalışmayı sürdüreceğiz. Ziyaretimizin, yalnızca ikili ilgilerimiz değil tüm bölgemiz için hayırlara vesile olmasını temenni ediyorum. Şahsıma ve heyetime gösterilen hüsnü kabulden ötürü kardeşim Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’e bir defa daha teşekkür ediyorum.
Bizim, F-16’larla ilgili bu bahiste en değerli problemlerimizden biri de ABD’li senatör Bob Menendez’in ülkemiz aleyhine faaliyetleriydi. Hasebiyle, Dışişleri Bakanımız Hakan Fidan şu anda bu süreci yakından takip edecek. Zati ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile Dışişleri Bakanımız Hakan Fidan üç-dört gün evvel Amerika’da görüştüler. Bu görüşmeler hala devam ediyor. Lakin artık bu durumu fırsata dönüştürüp kendisiyle tekrar görüşmekte yarar var. Bu sayede F-16 ile ilgili süreci de tahminen hızlandırma fırsatımız da olabilir. Yalnızca F-16 değil, öbür bütün hususlarda Menendez ve onun zihniyetindekiler bize karşı engelleyici faaliyet yürütüyor. Menendez’in devreden çıkması bize avantaj sağlıyor lakin F-16 sorunu yalnızca Menendez’e bağlı bir bahis değil. Yönetilmesi gereken alanları Dışişleri Bakanımız Hakan Fidan yürütecek. Bu hususta ABD’den artık net bir karşılık bekliyoruz. Temenni ediyoruz ki beklediğimiz olumlu neticeyi fazla uzamadan alırız. Bu bahis dahi bizlere savunma sanayii noktasında kendi kendine yeten bir ülke olmanın ne kadar kıymetli olduğunu gösteriyor. Daha evvel İHA-SİHA noktasında da tıpkı durumdaydık. O vakitler Predatör problemi vardı. Muhtaçlığımız olduğu halde müttefikimizden alamamıştık. Ne yaptık, kendi İHA’larımızı ürettik. Durmadık SİHA yaptık, TİHA yaptık, Kızılelma yaptık, Hürkuş yaptık, Atak yaptık… Artık de F-16’lara muhtaçlığımız var ancak bir yandan da yeni jenerasyon savaş uçağımız Kaan’ı üretmek için çalışıyoruz.
Kara ve demiryolu çizgileri ile Nahçıvan ve Azerbaycan’ın başka bölgeleri ile direkt temas kurmamız bağlantılarımızı daha güçlü hale getirecek. Bu güçlü bağ sayesinde birçok hususta yürüyerek aldığımız uzaklığın katbekat fazlasını önümüzdeki süreçte koşarak alacağız. Bu nedenle bir an evvel bu koridorun açılması için elimizden gelen çabası göstereceğiz. Türkiye ve Azerbaycan için çok değerli bu koridorun hayata geçmesi stratejik bir mevzudur ve kesinlikle tamamlanmalıdır. Bu koridor açıldığında Bakü’den çıkan bir araç ya da tren direkt Kars’a gelebilecek. Türkiye-Azerbaycan kardeşliği çok daha güçlenecek. İran’dan da bu hususta olumlu sinyaller gelmesi sevindirici.
En az o yavrumuz kadar biz de o süreci yaşadık. O katliamın açtığı yaralar var. Doğal o katliamı yaşayanlar için de bizler için de Hocalı Katliamı unutulmaz. Hocalı katliamının şu anda Ermenistan bedelini ödüyor ve ödeyecek. Zira 1 milyon Azeri Hocalı’dan ve öbür kentlerden adeta hicret etti. Nereye? Azerbaycan’a. Artık ondan 10 yıllar sonra Azerbaycan bu katliamın hesabını sordu. Çok çok farklı bir formda sordu ve topraklarını geri aldı. Malum, Amerika, Rusya, Fransa, Minsk Üçlüsü denilen bu ülkeler, yıllarca Azerbaycan’ın bu hakkını tanımadılar. Sonunda Azerbaycan kendi göbeğini kendi kesti ve işi bitirdi. Artık Hocalı’da artık kim var? Hocalı’nın gerçek sahipleri… Tüm şehitlere Allah’tan rahmet diliyoruz. Azerbaycan ordusu Hocalı’ya kaos, kan ve mevt değil, huzur ve barış getirmek için girdi. Yıllar evvel oraya Ermeni çetelerin girdiği üzere girmedi. İnsanları katletmek için girmedi. Hocalı’ya hak ettiği barışı ve huzuru sağlamak için girdi. Kendi öz toprağına arkasındaki zaferlerin muştusuyla girdi. Artık Hocalı için de Karabağ için de Azerbaycan egemenliği altında kalıcı barış ve huzurun vakti gelmiştir. Ermenistan’a düşen de bu huzurun tesisi ve koruması için barışın yanında durmaktır.
Önümüzdeki süreçte Türk Devletleri Teşkilatı’nın toplantısı var. Azerbaycan da bu toplantıya KKTC Cumhurbaşkanı Ersin Tatar Bey’in de davet edilmesini çok istiyor. 3 Kasım’da Kazakistan’da toplantı yapılacak ve bu toplantıda inşallah gözlemci üye olarak Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni de göreceğiz. Bu bahiste sağ olsun Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in de önemli bir kararlılığı var. O da KKTC bayrağının oralarda dalgalanmasını istediğini ortaya koyuyor. Bizler de KKTC ile alakalı atılan bu adımda beraberce el ele omuz omuza kararlılığımızı göstermeye inşallah devam edeceğiz. KKTC’nin tanınması Kıbrıs adasında kalıcı barış ve huzurun sağlanmasını isteyen tüm ülkeler için en yanlışsız seçenektir. Adanın gerçekleri ortadadır ve KKTC Kıbrıs’ın en somut gerçeğidir. Yıllarca oradaki Türk varlığını görmezden gelmeye çalışanların denemediği yol kalmadı. Ancak giriştikleri her adım temelsiz olduğu için onlar açısından hüsranla sonuçlandı. Bizler KKTC ile birlikte tahlil için tüm yolları denedik. Federasyon formülü dahil tüm formüllere içtenlikle yaklaştık. Lakin bundan bu türlü Kıbrıs’ta iki devletli tahlil dışında seçeneğin kalmadığı açık ve net bir formda ortaya çıkmıştır. Kimse bizden KKTC’nin haklarını görmezden gelmemizi onları çiğnettirmemizi beklemesin. Bizler KKTC’nin artık başka ülkelerce tanınması için sesimizi daha çok yükselteceğiz. Biz daha evvel de “çözümsüzlük tahlil değildir” diyerek bu sorunun ortada bırakılmasının, görmezden gelinmesinin yanlış olduğunu anlatmıştık. Artık tüm yanlışları silecek gerçek adımın vaktidir. KKTC’nin tanınması başta Avrupa Birliği olmak üzere birçok tarafın attığı yanlış adımların telafisi olacaktır. Kıbrıs adası artık tansiyonlarla değil, barış ve huzurla anılmayı hak ediyor.
Kalkınma Yolu Projesi büsbütün Basra Körfezi ülkeleri, Irak ve bizi kapsayan bir proje. Lakin bu hususta Birleşik Arap Emirlikleri Devlet Lideri Muhammed Bin Zayed’in çok kararlı bir duruşu var. Hatta en son görüşmemizde projenin yazılı olarak ortaya konulmasından bahisle “60 günde içinde bu projeye yönelik hazırlıkları tamamlayalım” diye bir teklifi oldu. Olağan bu Kalkınma Yolu Projesi noktasında, Amerika’nın, Japonya’nın, Hindistan’ın ve Çin’in kendilerince projeye yaklaşımları kelam konusu. Projeyle Irak üzerinden Türkiye ve Avrupa’ya geçiş kelam konusu. O bakımdan bizim durumumuz çok büyük değer arz ediyor. Onun için de hızla Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığımız muhataplarıyla görüşmeleri yapıp bu işi hayata geçirmenin uğraşı içerisinde olacak. Zira birileri uyuşmazlıkları kışkırtmanın uğraşı içinde. Biz ise bu uyuşmazlıkları kışkırtmaktan çok tahlile yönelik ne üzere adımlar atarız bunun çabası içerisinde olacağız. Zira Kalkınma Yolu bu coğrafyaya bilhassa çöreklenmiş tüm karanlık odakları yok edecek kalkınma aydınlığının inşallah birinci adımı olacaktır. Bundan ötürü çok çok büyük ehemmiyet arz ediyor. Türkiye de bu işin tam nirengi noktasında… İnşallah sonu hayır olur.
Ziyaret tarihi ile ilgili Dışişleri Bakanlığımızın çalışmaları devam ediyor. Zannediyorum Ekim-Kasım üzere Netanyahu’nun hastalık nedeniyle gerçekleştiremediği ve ertelenen Türkiye ziyareti yapılır. En uygun vakitte bu ziyaretin olması için görüşme trafiği devam ediyor. Biliyorsunuz bu işlerin sekreteryası Türkiye ve İsrail Dışişleri Bakanlarına ilişkin. Ondan sonra da biz iade-i ziyaretimizi yapacağız. Türkiye ve İsrail olarak birçok alanda iş birliği yapıyoruz. Yeni iş birliği alanlarının varlığı da bir gerçek. Bilhassa Avrupa, Rusya-Ukrayna savaşı sonrası oluşan konjonktürün de tesiri ile sürdürülebilir güç kaynağı arayışında. İsrail’in kaynaklarının Avrupa’ya taşınması konusunda arayışta olduğu da herkesin malumu. En akılcı rota ise Türkiye üzerinden bu kaynakların Avrupa’ya ulaştırılması. Bunu son görüşmemizde de ele aldık, çalışmalara başladık. Başka taraftan sondaj çalışmaları noktasında da iş birliği fırsatları bulunuyor. Bununla ilgili teknik çalışmaların yapılması talimatlarını ilgili arkadaşlarımıza verdik. En kısa müddette gerek Türkiye’de gerek İsrail’de yapacağımız görüşmelerde rota, takvim ve sondaj alanları üzere detayları da netleştiririz.
Özellikle G20 ülkelerinden öte Afrika ülkelerinin durumu bizim için çok büyük kıymet arz ediyor. Afrika ülkelerinin takip ettiği ülke biziz. Türkiye’yi takip ediyorlar. “Türkiye ne diyor, Türkiye nasıl bakıyor?” diyorlar. Örneğin, BM Genel Kurulu’na Afrika ülkeleri ile yaptığımız görüşmelerin hepsinde de “Türkiye ne diyor?” sorusunu işittik. Bilhassa Tahıl Koridoru probleminde de yeniden Sayın Putin’in Tahıl Koridoruyla ilgili maksadında Afrika ülkeleri var. “Biz Avrupa ülkelerine tahıl göndermeyiz. Şayet gönderecekseniz Türkiye-Katar-Rusya üçlü olarak bu işi yapalım, hatta 6 tane Afrika ülkesi belirleyelim buralara bunu gönderelim” diyor. Biz de “tamam” dedik. Artık telefon diplomasisi başladı. Dışişleri Bakanlarımızla bu süreci çalıştırıyoruz ve Afrika ülkeleriyle bunu en ülkü formda sürdürelim istiyoruz. Zira koridordan geçen tahılın yüzde 44’ü Avrupa ülkelerine gitti. Yüzde 14 bize geldi, yüzde 14 Afrika’ya, oburu de farklı ülkelere ulaştı. Her yerde tabir ediyoruz, dünya değişiyor. Değişen dünyaya ahenk sağlayamayan, kendini yeni kaidelere uyduramayan, medeniyet yarışının gerisinde kalanlar en yeterli ihtimalle etkisizleşir. Bizler attığımız adımlarda dinamik bir süreç idaresi ortaya koyuyoruz. İslam dünyası da birlik olabilmek için kardeşliğine ekilen fitne tohumlarını temizlemeli ve içtenlikle kucaklaşmalıdır.
İslam dünyası birliğinin temelini oluşturan unsurlar çerçevesinde, değişen dünyaya ahenk sağlamak, kelam sahibi hale gelebilmek ve faal bir güç olabilmek için ıslahata mecburdur. İslam Konferansı Örgütü’nün İslam İş Birliği Teşkilatı’na dönmesi kıymetli bir adımdı. Bunun üzere adımların atılması ve büyük sıkıntılarda yükünü hissettirmesi gerekmektedir. Terör, göç sorunu, iklim krizleri, İslam tersliği, ırkçılık üzere problemler ortada. Bunlara karşı ortak bir hal geliştiremezsek İslam dünyasının etkinliğinden kelam edemeyiz. Büyük kitabımıza karşı alçakça ataklarda bile gereken formda kâfi reaksiyon veremeyen İslam dünyası hangi problemde ortaklaşabilir?
Bizim temennimiz buraları barış koridoru haline getirerek açmaktır. Hala bir savaşın hükümran olduğu bir koridoru düşünmek mümkün değil. Zira gerek Zengezur gerek Laçin koridorlarını şayet barış koridoru olarak düşüneceksek hengame gürültü olmadan bu işi çözmemiz gerekiyor. Hele hele bunlar raylı sistem olduğunu düşünürsek, Türkiye’den gelen tren Nahçıvan’dan, Ermenistan’dan geçerek Azerbaycan’a gidecek. Ermenistan’dan geçme konusuna gelince. Ermenistan bu işin önünü açmazsa nereden geçecek? İran’dan geçecek. İran şu anda buna olumlu bakıyor, olumlu baktığı için de İran’dan artık Azerbaycan’a geçiş imkanı olabilecek. Başka taraftan bu ziyaretimiz Türkiye-Azerbaycan kardeşliğinin, iki devlet tek millet ruhunun bir kere daha bütün dünyaya ilanıdır. Bunu Birleşmiş Milletler kürsüsünde nasıl haykırmışsak, Can Azerbaycan’ın öz toprağı Şuşa’da nasıl duyurmuşsak, her yerde gerek sözlerimizle gerek uygulamalarımızla gösterdik, gösteririz. Bizler iki devletiz lakin mukadderatı de davası de bir milletiz. İki ülke ortasındaki münasebetlerin seviyesi olabilecek en yüksek düzeye ulaşacaktır. Yeni adımlarla kardeşliğimizi pekiştirmekte kararlıyız. Güçten savunma sanayiine, ticaret çizgilerinden bölgesel iş birliklerine kadar her alanda atılacak adımlar evre etap hayata geçirilecektir. İki ülkenin potansiyelleri birlikte kazanma prensibiyle atılacak bu adımlarla çok yüksek düzeylere ulaşacaktır. TANAP’ın kapasitesinin genişletilmesi ve Hazar’dan daha fazla doğal gazın Türkiye ve Avrupa’ya akması bu adımlardan biridir. Bu hem iki ülke çıkarlarına hizmet edecek hem de Avrupa’nın güç güvenliğine de katkıda bulunacaktır.
Ulaştırma alanında, turizm alanında misal adımlar atarak ortak çıkarlar temelinde ve bütüncül bir bakış açısıyla projeler ortaya koymaya devam edeceğiz.
Değerli arkadaşlar, enflasyonla gayrette şu an itibariyle arkadaşlarımızın ağır bir takvimi var. Enflasyonun dizginlenmesi ve kalıcı olarak tek haneye inmesi emeliyle açıkladığımız Orta Vadeli Program bu yoldaki kilometre taşlarımızı oluşturuyor. Fiyat istikrarının sağlanması için mali sıkılaşma ve kredi sıkılaşması önlemleri iktisat idaremizce hayata geçiriliyor. Bu adımlar kaynaklarımızın üretken alanlara yönlendirilmesi ve bu sayede yüksek, sürdürülebilir ve istikrarlı büyümenin sağlanması hedefini taşıyor. Maliye siyasetleri ile da bu emeller destekleniyor. Üretimi ve yatırımı teşvik ederek de enflasyonla çabamıza güç aktaracağız. Bu süreçte vatandaşımızı enflasyona ezdirmemek için aldığımız önlemler ve attığımız adımlar devam edecek.
Meclis’in bir yapısı var, lideri var… Amerika’nın biliyorsunuz parlamentosu var, bizim de bir parlamentomuz var. Parlamentomuzun içerisinde de bir yapı var. Cumhur İttifakı olarak bizim de bir yapımız var. Cumhur İttifakı olarak ortamızda doğal ki görüşmelerimizi yapacağız. Ona nazaran de parlamentoya müracaatımızı da bu ortada yapıp, parlamentomuz nasıl bir takvim belirlerse, onu da orada takip edeceğiz. Bu mevzuyla ilgili olarak da Dışişleri Bakanımız Hakan Fidan, Amerika Dışişleri Bakanı Antony Blinken’la da birtakım görüşmeler yaptılar. Temenni ederim ki onlar da verdikleri kelama sadık kalırlarsa bizim parlamentomuz da verilen kelama sadık kalacaktır. Adımını da buna nazaran atacaktır.
Zaten İsveç’i F-16 ile bağlı hale getiriyorlar. Yani diyorlar ki bunu halledin. Kanada birebir şeyi yapıyor, Amerika da tıpkı şeyi yapıyor. Biz de diyoruz ki, “sizin kongreniz varsa bizim de parlamentomuz var.” Biz parlamentomuzu geri plana atamayız ki. Yani bizim şu anda Cumhur İttifakı olarak bir birlikteliğimiz var. Bu birlikteliğimiz içerisinde biz de çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Sonuç itibariyle İsveç’in NATO üyeliği ile ilgili kararı artık Türkiye Büyük Millet Meclisi verecektir. Meclisimiz bu mevzu ile ilgili her gelişmeyi en ince detayına kadar takip etmektedir. O kararı ne vakit vereceği de kararın ne olacağı da meclisimizin takdirindedir. Meclis’in gündemine bahis geldiğinde kararın nasıl olacağını daima birlikte görürüz.
Anayasayla ilgili davetimizi biz 12 Eylül’ün yıldönümünde Ulucanlar Cezaevi Müzesi’nde esasen yaptık. Bunu yaparken de bilhassa şunu söyledik, dedik ki ‘Gelin bir sivil anayasayı bu periyotta yapalım’ Bu hususla ilgili olarak da Ak Parti meclis kümemiz parlamentoda kümesi olan öbür partilerle görüşmek suretiyle “gelin bir sivil anayasayı bir arada yapalım” davetimizi iletecek. Kabul ederler etmezler, lakin biz şu anda kapıları çalacağız. Kim çalacak Ak Parti’nin TBMM Kümesi. Bundan ötürü da rastgele bir nazlanmaya filan gerek yok. Arkadaşlarıma da gereken talimatları verdim. Küme Liderimiz Abdullah Güler Bey’e “hemen gereken suretle görüşmeleri yapın” dedim. Yani 1 Ekim’den itibaren Meclis konuşmamızda da gerekli vurguyu buna nazaran yaparız, gerekli adımları da buna nazaran inşallah atarız. Türkiye artık darbe anayasası ayıbından kurtulmalıdır. Benim milletim çağın kaidelerine uygun, sivil, özgürlükçü, lisanı ve bütünlüğü ile milleti kucaklayan bir anayasa ile yönetilmeyi sonuna kadar hak ediyor. Vakit içerisinde yapılan müdahalelerle aşikâr bir aralık alınsa da mevcut anayasa Türkiye Yüzyılı’na yakışmayan bir yapıdadır. Amacımız tüm vatandaşlarımızın “benim anayasam” diyeceği bir anayasa ortaya koymaktır. Umarım uzlaşı içerisinde Türkiye’ye yakışır birlikteliği ortaya koyarak anayasa metnimizi ortaya çıkartırız. Davetimiz tüm siyasi partilerimizin vaadi olan yeni anayasa konusunu bizlere yakışır bir biçimde neticelendirmek ve millete verdiğimiz kelamı tutmak içindir.
