Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Dışişleri Bakanlığında gazetelerin Ankara temsilcileri ile bir ortaya geldi.
İsrail-Filistin çatışmasında, İran’ın, hem askeri boyutu prestijiyle hem siyasi boyutu nedeniyle değerli bir “başlık” olduğunu belirten Fidan, “İran’ın durduğu yeri âlâ tahlil etmek gerekiyor.” sözünü kullandı.
Fidan, İran ile İsrail ortasındaki alakalara dair “İran’ın bilhassa kendine bağlı müzahir milis kümeler üzerinden oluşturduğu direniş çizgisi, söylemi ve bunu pratiğe dönüştürme formu, bölge siyasetlerinde kendi tabanı nezdinde meşruiyet kazanırken, İsrail için ise büyük bir tehdit oluşturuyor. Son yıllarda İran’ın, İsrail’den intikam alma uğraşı ile Hamas’ın özgürlük çatışmasının kesiştiği bir alan var. Karşılıklı olarak birbirlerinden istifade ettikleri görülüyor. Burada şu an prestijiyle bizim önceliğimiz yaşanan çatışmanın coğrafik yayılmasının önlenmesidir.” değerlendirmesinde bulundu.
İsrail’in kuzeyinde, Lübnan’ın güneyindeki sonda vakit zaman önemli olayların ve çatışmaların yaşandığını aktaran Fidan, “Özellikle topçu atışları, karşılıklı, şu anda vuku buluyor. Muhakkak kayıtların olduğu da rapor edilmekte lakin halihazırda bir çatışmaya dönmüş durumda değil.” dedi.
Fidan, İsrail’in ve Hizbullah’ın Lübnan’ın güneyine yığınak yaptığına ve Lübnan’ın olası bir savaştan telaş ettiğine işaret ederek, Lübnanlı yetkililerin bu durumun ülke iktisadını daha da berbata sokacağını düşündüğünü söyledi.
Lübnan Başbakanı Necib Mikati ile yaptığı telefon görüşmesine değinen Fidan, Mikati’nin Türkiye’den çatışmanın bölgeye yayılmaması için elinden geleni yapmasını istediğini aktardı. Bu bahisleri görüşmek için Lübnan’da temaslarda bulunduğunun altını çizen Fidan, hususun değerinin altını çizdi.
Fidan, İran ve İsrail’in ilerleyen süreçte nasıl bir strateji izleyeceğinin kıymetli olduğuna işaret ederek, “İsrail’de iki görüş ön planda. Başarısız gözüken politikler ile ülkenin genel menfaatini düşünenler ortasında bir görüş ayrılığı var. Şu an doğal her iki kesim de çok duygusal ve intikamcı bir ortamdalar. Çok büyük felaketleri beraberinde getirebilecek birtakım hallerden kaçınmayı sağlayacak bir fren sistemleri yok.” diye konuştu.
Fidan, İsrail’in mevcut durumunu 1973’ten bu yana “en büyük kriz” olarak nitelendirdiğine işaret ederek, “(İsrail) ‘Biz bir daha bu tipten bir şey yaşamak istemiyoruz.’ diyor. Pekala bu nasıl mümkün olacak? Ya bütün düşmanlarını yok etme eforu içine girecekler ya da bütün düşmanları ile barış yapacaklar.” dedi.
İsrail’in zihninin şu an savaş tarafında olduğuna dikkati çeken Fidan, Türkiye’nin bu krizden “pekala bir barışın” da çıkabileceğini düşündüğünü vurguladı.
Fidan, Türkiye’nin bu tavrını görüştüğü muhataplarına da daima söylediğini aktararak, “İsrail’deki savaş çığırtkanları, ‘ilk evvel kimse bana müdahale etmesin, ben bir Gazze’ye yoğunlaşayım, ondan sonra Hizbullah’la, gerekirse İran’la da savaşırız.’ diyorlar.” tabirini kullandı.
ABD’nin Doğu Akdeniz’e uçak gemisi göndermesine ait soruya Fidan, bunun yeni bir durum olmadığını, kendilerine nazaran taktik ve stratejik gayeleri olabileceği cevabını verdi.
“Gördüğümüz kadarıyla bunu şayet Hamas dışında bir taraf savaşa girecek olursa orada caydırıcı bir öge olsun diye istiyorlar. Amerikalılar, Hamas’ın artık Filistin’de bir taraf olmaktan çıkarılması üzere bir politikayı İsraillilerin de zorlamasıyla kabul etmişe benziyor. Amerika, bunu hangi ölçüde yapacak göreceğiz. Birinci etapta, İsrail’e her türlü mühimmat vesaire dayanağında bulunuyorlar.”
ABD’nin moral üstünlüğünün, bölgede inanılmaz bir formda zedelenmiş durumda bulunduğuna dikkati çeken Fidan, tahminen de kalıcı bir kopuşun arifesinde olunduğunu belirtti.
İsraillilerin, yabancıların Gazze’den çıkmasını sağlamak için hazır olduğunu aktaran Fidan, İsrail’in Filistinlilerin hayatını kaybetmesini sorun olarak görmediğini lakin yabancıların, Batılıların hayatını kaybetmesinin önemli dış yansılara yol açtığını vurguladı.
“Mısırlılar da haklı olarak diyorlar ki; biz buna hizmet edecek bir biçimde kapıyı açmayız. Evvel bize bir müsaade verin, bölgeye insani yardım götürelim. Bizim şu anda Ariş Limanı’na götürdüğümüz insani yardımlar var. Bölgeye yardımlar gitsin evvel halk temel muhtaçlıklarını karşılasın, yabancıların tahliyesini sonra konuşuruz.”
Fidan, İsrail’in birinci darbeyi aldıktan sonra duygusallık içinde açıklamalar yaptığını belirterek, şu tabirleri kullandı:
“Ama o söylenilenlerde yapılabilirlik diye bir sorun var. Artık İsrailliler de bence çok önemli tartışma içindeler. Gazzelilerin bir daha tehdit olmaması için atılması gereken bütün adımların atılması gerektiği konusunda bir fikir birlikleri var. Hamas’ın aktörlükten çıkartılması gerektiği konusunda bir fikir birlikleri var. Pekala bunun altını alanda nasıl dolduracaklar? Yani Hamas’ı nasıl fiilen ortadan kaldıracaklar? Bunun modalitesini şu anda tartışıyorlar ve burada Amerikalılar da gitgide artan bir formda tartışmanın bir tarafı oluyor. Pekala, Hamas orada olmadığı bir senaryoda, orada kim olacak? Nasıl bir politik yapı ortaya çıkacak, o büyük bir soru işareti onlar için.”
Türkiye’nin şu anki önceliğinin; ateşkese gidilmesi ve iki devletli tahlil için bir an evvel çalışmaya başlanması olduğuna dikkati çeken Fidan, gerek İsrail tarafına gerek Hamas gerek El-Fetih tarafına baskı yapacak biçimde garantör devletlerin sorumluluk üstlenmesi gerektiğinin altını çizdi.
Fidan, bu nedenle bu problemin iki tarafın problemi olmadığını, artık iki kampın problemi haline geldiğini belirterek, “Kamplaşma olduğu vakit, yeryüzünde bu jeostratejik bir tehdit alanı haline geliyor. Bunu kapsamlı ve hoş bir barışla çözmek varken, gitgide daha büyük bir çatışmanın ateşini fitilleyecek bir risk alanı olarak bırakmak, rasyonel bir davranış değil.” diye konuştu.
İsrail-Filistin ortasında iki devletli tahlile ait öbür ülkelerin bakış açısına ait Fidan, “Buna ‘hayır’ demiyorlar. Yani Batılılar, ‘hayır’ demiyor. Başkaları istiyor.” dedi.
“Bunu istemek yetmiyor. Bir hal geliştirecek miyiz, bunun olması için? Başta diplomatik haller olmak üzere tartışmayı buradan açmak gerekiyor. Yani bu iki tarafa bırakılacak bir bahis değil. Jeostratejik kıymeti olan, dinleri, medeniyetleri, kültürleri ilgilendiren bir husus. Kudüs problemi var ortada. Müslümanlar için, Hristiyanlar için, Museviler için değeri olan bir yer. Buna global aktörler olarak ortaya bir hal koyarak sahip çıkabilecek miyiz?
Şimdi Batı’nın tutumuna baktığımız vakit, her vakit, şöyle yani biz bunlara karşıyız. Fakat öteki yerler de karşı olduğu vakit bir şeye yaptırım uygularken, İsrail bir şey yaptığı vakit bir şey yok. Yani ona yeşil ışık var. O gidebilir. Hiçbir sorun yok. Amerika bunu yapıyor.”
Belli bahisleri beyan edip deklare etmekle bir ilerleme yaşanmadığını, tutum alma konusunda istekliliğin ve duruşun olması gerektiğini vurgulayan Fidan, tartışmaya açılması gereken hususun bu olduğunu söyledi.
Fidan, İslam ülkelerinin, Arap ülkelerinin ve öteki ülkelerin tıpkı fikirlere sahip olduğunu, Batı’da ve Güney Amerika’da, Afrika’da da emsal olduğunu belirterek, şunları kaydetti:
“Bir ortaya gelip yani diplomatik tutum, alınabilecek çok önemli diplomatik haller var. Bu halleri aşamalandırabiliriz, ortaya koyabiliriz lakin bir yerden başlamak lazım. Ancak daima bir arada başlanırsa bir yere sarfiyat, yoksa bugüne kadar yapıldığı üzere Amerika, İsrail ismine gelir, bütün ülkelerle teker teker, başka farklı konuşur. 8’iyle Amerika konuşur, 3’üyle İngiltere konuşur, 1’iyle Fransa konuşur.
Herkesi bir hatta tutup, İsrail’i bulunduğu istikamette gemisini yürüttürmeye devam ederler. Yani oyun, bugüne kadar daima bu türlü kurgulandı, bu türlü gidiyor. Yani bu da işte herkesin birtakım kınama açıklamaları yaparak, insani yardım gitmesine müsaade vererek, herkesin herkesi aldattığı bir oyuna dönmüş durumda Filistin problemi. Fakat yani ahlaksızlığından ve yani fıtrata karşıtlığından ötürü olayın gideceği bir yer kalmadı artık.”
İslam dünyasında DEAŞ üzere örgütlerin ortaya çıkışını besleyen bahislerden birinin de bu Filistin problemindeki ikili standart olduğunun altını çizen Fidan, “Yani Müslüman ülkelerin yanıt veremediği gerçek düzgün bir krize, örgütler kendi imkanlarıyla karşılık vermeyi tercih ettikleri vakit ortaya tertipli devletlerin, sistemlerin istemediği görüntüler çıkıyor. Onun için ben daima söylüyorum, bizim halimizi kimi ülkeler sert buluyor. Meğer biz, halk ismine reaksiyon koyuyoruz. Biz, devlet olarak reaksiyon koymasak, halkın reaksiyonu farklı noktalara gidebilir.” diye konuştu.
Fidan, basın mensuplarının esir takasına ait sorusuna, “Esir takasıyla ilgili görüşmeler, çalışmalar devam ediyor. İstihbarat üniteleri üzerinden yapılan konuşmalar, görüşmeler var lakin birinci günlerin sıcaklığı içinde bunu bir çerçeveye oturtmak mümkün olmadı.” cevabını verdi.
“Yani biz Büyükelçimizi de talimatlandırdık. Görüşmeler konusunda bizi daima bilgilendiriyor. Biz de vakit zaman oradaki arkadaşlarımızla muhataplarımızla görüşüyoruz daima. Somut bir şey yok şu anda. Tarafların bizden talepleri oldu. Amerikalıların, Almanların kendi vatandaşlarıyla ilgili olarak. Birinci günden itibaren vatandaşlarının hür bırakılması için bizden yardım isteyenler oldu.”
Fidan, Filistin Devlet Lideri Mahmud Abbas ve Hamas Siyasi Ofis Lideri İsmail Heniyye’nin görüşmesine de değinerek, “Cumhurbaşkanımızın huzurunda orada iki küme ortasındaki olağanlaşma bağları konuşuldu. Mutabık oldukları genel çerçeveyi söylediler ancak bu mutabık olma doğal pratikte çok fazla tesir gösteremiyor Filistinliler ortasında. Filistinliler ortasında birlik sağlanamamasının, iki devletli tahlilin önündeki en büyük manilerden biri olduğu unutulmamalıdır.” diye konuştu.
Türkiye’nin gönderdiği insani yardımların, Gazze’ye ulaşması için bir plan yapılıp yapılmadığına ait “İnsani yardımlar konusunda, başta da söyledim, insani yardımlarımızı Ariş Limanı’na ve havalimanına gönderdik. Diğer ülkeler de buraya getiriyor yardımlarını. Onlarla bir uyum içindeyiz. Mısır makamları da bu hususta hakikaten işbirliğine açık durumdalar. Bu kapının işletilme vakti ve düzeneği için temaslarını sürdürüyorlar. Şu anda bir hareketlilik yok lakin inşallah bugün, yarın bir şey olacak.” tabirini kullandı.
Fidan, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ın Türkiye’yi ziyaret etmemesine ait soruya “Aslında Blinken, bizimle görüşmek, buraya gelmek istedi. Hatta birinci ziyaret etmek istediği ülkelerden biriydik.” karşılığını verdi.
Blinken’ın, Türkiye’yi ziyaret etmek istediği tarihin kendisinin takvimine uygun olmadığını belirten Fidan, “O tarih için ben Mısır ziyaretimi planlamış durumdaydım. Kendisiyle daima temas halindeyiz, 3 defa telefonda konuştuk. Yakında da gelmek istiyor. Takımlarımız tarih tespiti için çalışıyor.” dedi.
– “Bir tarafla olağanlaşma sağlama uğraşında iken başka taraftan Filistin’e her türlü şeyi yaparak bir yere varılamaz”
İbrahim Mutabakatı çerçevesinde Körfez ülkelerinin, İsrail ile yakınlaştıkları bir periyoda denk gelmesiyle gidişatı nasıl değerlendirdiği sorusu üzerine Fidan, mutabakat ile ortaya konan tablonun, İsrail’in Arap ülkeleriyle ilgilerini normalleştirmesi ve bundan hareketle de Filistin sorununu giderek önemsizleştirmesine dayalı bir mevzu olduğunu söyledi.
Önemli olanın nitelikli argümanlar geliştirmek, nitelikli bağlantıda bulunmak ve nitelikli platformlarda ardına irade koymak olduğunu vurgulayan Fidan, “Bizim şu anda yaptığımız budur. Öbür oyuncuları, bilhassa İslam dünyasındaki bölgedeki oyuncuları, oyuna dahil etmek için efor harcamak gerekiyor. Zira herkesin devlet olarak çok farklı istikrarları ve kaygıları var.” değerlendirmesinde bulundu.
Suriye’nin kuzeyinde düşürülen drone sorunu sonrası ABD ile ilgilerin gerilmesi üzerine şu anda Suriye’deki duruma ait soruya cevap veren Fidan, “Suriye’deki terör örgütüne, terörist yapılanmalara ait odağımızı elbette kaybetmiyoruz.” dedi.
Bu stratejinin çok tesirli olduğunun altını çizen Fidan, “Nitekim (Ankara) Kızılay’da terör hadisesi ardından de hem Ulusal İstihbarat Teşkilatımızın hem Silahlı Kuvvetlerimizin ağır bir amaç tahribatına maruz kaldılar. Verdiğimiz ileti yerini buldu.” diye konuştu.
Fidan, “Türkiye’nin operasyonlarının, bölgede DEAŞ’la çabayı olumsuz etkilediği” tezleri sorusuna, “O bölgede, örgütü ayakta tutan örgütsel altyapıyı ve örgütün gelir getirici kaynaklarını imha etmekten çekinmiyoruz.” dedi.
Fidan, bölgede şu an DEAŞ ile fiilen bir uğraş olmadığını belirterek, “Sadece DEAŞ’lı tutuklular var. PKK’ya gardiyanlık yaptırıyorlar.” değerlendirmesinde bulundu.
Dışişleri Bakanı Fidan, “Biz Amerikalılara şunu söylüyoruz; Suriye topraklarında bizim sizinle bir problemimiz yok. Lakin oralarda yuvalanan örgütünü gaye almaktan da geri durmayacağız. Cumhurbaşkanımızın silahlı kuvvetlerimize, güvenlik teşkilatlarımıza, istihbaratımıza verdiği talimat da budur.” diye konuştu.
Bölgede tereddütsüz hareket edilmesi gerektiğine dikkati çeken Fidan, “Bazı şeyler var ki bizim kırmızı çizgimiz. Burada hiçbir yaptırım kararı, hiçbir hal bizim duruşumuzu değiştiremez.” dedi.
Fidan, Türkiye’nin NATO üyesi muhataplarına, örgütün Türkiye için tehdit oluşturan silahlı bir terör örgütü olduğunun izah edildiğine işaret ederek, “(ABD) Senin NATO üyesi ülke olarak, benim yanımda olman gerekiyor. NATO’nun kuruluş emeli bu zati. O bölgede, Ruslarla da sorun yaşadığımız vakitler oluyor. Fakat tüm bunlar, bizim terörle uğraşta kararlılığımızı ve gerekli operasyonları yapmamızı engelleyemeyecektir.” tabirlerini kullandı.
İsveç’in NATO üyeliğine ait sorulan soruya cevap veren Fidan, ABD’nin İsveç konusunu takip ettiğini ve bu mevzu üzerine yatırım yaptığını belirtti. Fidan, “İskandinav ülkelerinin, tekrar Finlandiya’nın üyeliği, İsveç’in üyeliği sıkıntısı bir öncelikti onlar için. Finlandiya üye oldu, İsveç kaldı. O mevzuda takibini yapıyorlardır açıkçası. Biz de yapıyoruz o takibi.” diye konuştu.
AB’nin elinde dış siyaset manivelası olmadığı için ekonomik mevzuları da bir tıp yaptırım aracı olarak kullanmayı tercih edebildiğini söyleyen Fidan, “Biz Cumhurbaşkanımızın ortaya koyduğu AB vizyonu doğrultusunda, bağlantılarımızı yine canlandırmak için harekete geçtik. Bunların başında Gümrük Birliği sorunu var, vize liberizasyonu sıkıntısı var, muhakkak hususların tekrar masaya yatırılması problemi var.” diye konuştu.
Görüşme yapılan taraflarla “diplomasi yürütmeyi tercih ederlerse” uzaklık alınabileceğini belirten Fidan, AB’nin kendi içinde bütünlük sağlayamadığında ortasındaki mevzuyu dışarıya olumsuz olarak yansıttığını kaydederek, “Adeta çocukça hareket ediyorlar. Olgun bir hal sergilerlerse, pekala ilerleme sağlayabiliriz.” dedi.
Fidan, eski Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy’nin iktidar olmasıyla kimlik siyasetinin tercih edildiğini belirtti.
Avrupalıların, rasyonaliteden, jeostratejiden ve jeopolitikten çıkıp kimlik siyasetine, yani parti siyasetine döndüğünü anımsatan Fidan, “Tribünlere oynadılar.” dedi.
