İslam dininin aslını oluşturan 5 kural müslüman olan bireyler için zorunluluktur. İslam’ın 5 kaidesini yerine getirmek için de aşikâr kaideler bulunuyor. Bayan ve erkek olmak üzere tüm müslümanlara farz kılınan İslam’ın 5 kaidesi için istisnai durumlar da kelam mevzusudur.
İslam’ın temel kuralları 5 tanedir:
1- Kelime-i Şehadet getirmek,
2- Namaz kılmak,
3- Oruç tutmak,
4- Zekat vermek,
5- Hacca gitmek.
Kelime-i şehâdet yahut Kelime-i tevhid, İslam inancında Allah’tan diğer İlah olmadığı, Muhammed’in de O’nun kulu ve Elçisi aslının beyanı olan ibaredir. İslam’ın birinci koşulu olan Kelime-i Şehadet’i her kim getirip, Allah’ın (c.c) birliğini ve Hz. Muhammed’in (s.a.v) peygamberliğini kabul ederse o kişi Müslüman olmuş olur.
Kelime-i Şehadet; “Eşhedü en la ilahe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abdühü ve resulühü.” Olarak söz edilir. Türkçe manası ise “Şahitlik ederim ki Allah’tan öbür ilah yoktur ve tekrar şahitlik ederim ki Muhammed O’nun kulu ve rasulüdür” olarak belirtilir.
İslam’ın ikinci kuralı ise namaz kılmaktır. Müslümanlar için namaz kılmak değerli bir ibadettir. Toplamda 5 vakit namaz vardır. Bunlar; sabah, öğlen, ikindi, akşam ve yatsı namazıdır. Bu 5 vakit namaz Müslümanlar için farz kılınmıştır.
İslam’ın 5 kuralından biri olan namaz kılmak, Müslüman olan, ergenliğe girmiş olan ve akıllı olan herkes için farzdır. Yani birinci olarak namaz kılmanız için Müslüman olmanız yani iman etmeniz gerekmektedir. Şayet iman etmeyen biriyseniz namaz sizin için farz olmamaktadır.
Diğer bir durum ise ergenlik durumudur. Buluğ çağı olarak da isimlendirilen bu periyoda giren herkes için namaz kılmak mecburî tutulmaktadır. Üstte de kelam ettiğimiz üzere Peygamber Efendimiz Hazreti Muhammed (sav) bu mevzuda bir hadise sahiptir. Anne ve babaların 7 yaşına gelen çocuklarına namaz kılmayı ve dinin öteki gerekliliklerini öğretmeleri gerekmektedir. Bu mevzuda anne ve babalara büyük iş düşmektedir çünkü öğretmezlerse bu mevzuda vebal altında kalırlar. Çocukların kesinlikle 7 yaşına gelmeden evvel kendi başlarına namaz kılmayı öğrenmeleri ve bu donanıma sahip olmaları gerekmektedir.
Son durum ise akıllı olmaktır. Burada bahsedilen durum ise doğuştan ya da sonradan meydana gelebilecek akıl hastalıklarıdır. Dediğimiz biçimde meydana gelen hastalıklar için namaz kılmak ya da başka ibadetlerin hiçbiri farz olmamaktadır. Buna Alzheimer üzere sonradan oluşan hastalıklar da dahil olmaktadır.
İnsanlar tarafından en çok merak edilen durumlardan bir tanesi hastaların namaz kılmalarıdır. Ali İmran suresindeki ayet şu biçimdedir: “Onlar ayakta iken, otururken, yanları üzerine yatarken Allah’ı zikrederler.”. Peygamber efendimizin (sav) bir hadisine nazaran de namazını ayakta kılamayan hastaların, oturarak ya da sırt üstü yatarak namazlarını kılabilecekleri belirtilmektedir. Yani buradan da anlayacağınız üzere hastaların da namaz kılması gerekmektedir. Akli istikrarın bozulması, şuur kaybı ya da bayılma üzere durumlar haricinde üstte belirttiğimiz tüm insanların namaz kılması bir yükümlülüktür. Namaz vakitleri vaktinde namaz kılamayanlar için de kaza namazları bulunmaktadır.
İslam dini alimlerince oruç ibadeti yalnızca Müslümanlara mahsus değil, Kur’an-ı Kerim’in tabiriyle bizden evvelki ümmetlere ve peygamberlere de emredilmiş bir ibadet biçimi olarak tanımlanıyor. Oruç ibadeti, İslam dininde insanın adeta melekleşmesi olarak tasvir edilen, nefsi birtakım gereksinimlerden; yeme, içme ve her türlü cinsi münasebetten uzaklaştıran; bu manada içerisinde manevi manada insanı ruhen olgunlaştıran kıymetler barındıran bir ibadet biçimi.
Zekâtın kimlere verileceği Kur’an-ı Kerim’de detaylı biçimde açıklanmış (Tevbe, 9/60), nisabı da hadislerde belirtilmiştir (Buhârî, Zekât, 32, 36, 38, 43). Buna nazaran temel gereksinimleri dışında nisap ölçüsü mala sahip olan kişi öteki kaideler da yerine gelmişse bu mallarının zekâtını vermesi gerekir (Kâsânî, Bedâî’, II, 4 vd).
Bir kimsenin zekât vermekle mükellef olması için Müslüman, hür, akıllı, büluğ çağına erişmiş olması; borcundan ve aslî gereksinimlerinden fazla sahiden ya da hükmen artıcı mahiyette yani yarar sağlayıcı nitelikte ve üzerinden bir yıl geçmiş nisap ölçüsü mala sahip olması gerekir.
Müslümanlar Mekke ve Medine’ ziyaret etmekte ve Kabe’yi tavaf etmektedir. Hac etmenin İslam dinine nazaran kuralları bulunmaktadır. Mesela istenilen her vakitte Hacı olunamaz. Yani haccın bir mevsimi bir vakti bulunmaktadır.
Hac, İslam’ın beş temel temelinden biri olup vücudu ve malî istikameti olan bir ibadettir. Sıhhat, servet ve yol emniyeti tarafından (Tirmizî, Hac, 4) haccetme imkânına sahip (Kâsânî, Bedâi’, II, 120), hür, (İbn Ebî Şeybe, el-Musannef, V, 518) akıl sıhhati yerinde ve büluğ çağına erişmiş müslümanlara farzdır (Merğînânî, el-Hidâye, II, 296; Kâsânî, Bedâi’, II, 120; İbn Âbidîn, Reddü’l-muhtâr, III, 456). Bu kuralları taşıyan kişinin, imkân elde edince, geciktirmeden bu farzı yerine getirmesi gerekir. Hayatında bir kez hac yapmış olan müslümanın bir daha haccetmesi gerekmez (Müslim, Hac, 412); lakin beyhude olarak hac yapabilir (Ebû Dâvûd, Menâsik, 1). Günümüzdeki kota sınırlamaları sebebiyle müracaat ettiği hâlde kur’ada ismi çıkmadığı için hacca gidemeden ölen kimseler, hacca gitmeye imkân bulamadığı için borçlu olarak ölmüş olmaz.
Kendisine hac farz olan kimsenin, haccını şahsen eda etmekle yükümlü olması için, sağlıklı olması, tutukluluk yahut yurt dışına çıkma yasağı üzere bir mahzurunun bulunmaması ve yolun inançlı olması kuraldır (Mevsılî, el-İhtiyâr, I, 435-438). Hac seyahatine katlanamayacak, ya da fiilen haccedemeyecek derecede hasta olanlar ile yaşlılar, hac kendilerine farz olsa bile, eda ile yükümlü değildirler. Bu durumda olanlar koşulları oluştuğu takdirde şahsen haccederler. Şayet kaideler oluşmazsa kendi yerlerine bedel göndererek hac yaptırırlar (Merğînânî, el-Hidâye, II, 482). Hacca yazılıp da kur’ada ismi çıkmadığı yahut yurtdışına çıkışla ilgili öteki mahzurlardan ötürü gidemeyen bireyler için bu da bir mazerettir.
